بررسی همه جانبه تفنگ تهاجمی ام 16 و خانواده آن

تاریخچه سلاح بخش اول:

پیش زمینه

در سال 1928 میلادی یک هیئت نظامی ارتش آمریکا در میدان تیر آبردین( Aberdeen) مجموعه ای از تست ها را انجام داد و در نهایت به این نتیجه رسید که حرکت از کالیبر 30 (7.62 میلی متر) به کالیبری کوچکتر ضروری است. آن هیئت کالیبر 0.27 (6.86 میلی متر) را به عنوان بهترین گزینه پیشنهاد دادند، اما بدلیل تفکرات آن زمان نیروی زمینی با این پیشنهاد مخالفت شد و ارتش آمریکا برای 35 سال دیگر به استفاده از کالیبر (7.62 میلی متر) ادامه داد. پس از جنگ جهانی دوم، آمریکایی ها به دنبال سازماندهی و یکپارچه سازی اسلحه ها و تجهیزات انفرادیشان افتادند زیرا مجموعه ای گسترده و متفاوت از سلاح ها در اختیار ارتش بود که آموزش و مسائل لجستیکی (پشتیبانی) را دشوار می‌ ساخت. برای درک بهتر شرایط باید نگاهی به اسلحه های موجود در نیروی زمینی آمریکای پسا جنگ جهانی بیندازیم.

1- تفنگ نیم خودکار ام 1 گرند 
2- تفنگ های لوله کوتاه ام 1 و ام 2
3- مسلسل دستی ام 1 ای 1 تامسون و ام 3 گریس گان
4- اسلحه خودکار برونینگ مدل 1918 ای 2 
5- مسلسل متوسط مدل 1919 ای 4 و ای 6

همچنین در همین حین برنامه ها متعددی جهت تبدیل ام 1 گرند به یک اسلحه خشاب خور و دارای برگه ناظم آتش در انجام بود که به طرز ناامید کننده ای در حال شکست بودند. در جنگ کره تفنگ لوله کوتاه ام 2، نسخه خودکار/نیم خودکار، تفنگ لوله کوتاه ام 1، بسیار خوش درخشید. گلوله 30 کاربین (7.62*35) یک گلوله تمام قدرت  یا تپانچه ای نبود بلکه به نحوی میان این 2 دسته قرار می‌گرفت و میان رده محسوب می‌شد. ام 2 نسبت به تمام اسلحه های خودکار در خدمت آمریکایی ها سبک‌تر بود و کنترل پذیری خوبی داشت، همچنین دارای 200 متر برد موثر بود. این نکات باعث شد که تقریبا تمام مسلسل های دستی نامبرده شده در جنگ کره با ام 2 جایگزین بشوند. اما ام 2 مشکلاتی هم داشت. اصلی ترین مشکل، گلوله ای بود که شلیک می کرد. گلوله 30 کاربین یک مرمی سنگین را با سرعت دهانه نسبتا پایینی شلیک می‌کرد که بر روی برد موثر و اثر بالستیک سلاح تاثیر منفی می‌گذاشت. به همین علت بعد از تجارب جنگ کره نیاز به گلوله میان رده ای که مرمی سبک را با سرعت دهانه بالایی پرتاب کند، حس شد. اما فرماندهان رده بالای آمریکایی که در جنگ جهانی دوم مشکلات لجستیکی گسترده ای را دیده بودند، جلوی پروژه را گرفتند و در عوض طراحی یک گلوله کالیبر 30 جدید برای استفاده در اسلحه ی خودکار و مسلسل چند منظوره جدید را آغاز کردند. چندین شرکت از سراسر جهان اسلحه هایی را به مسابقه برای جایگزینی ام 1 گرند فرستادند. فابریک نشنال اسلحه آزمایشی تی 48 را فرستاد. (تی 48 نسخه تولید تحت لیسانس اف ان فال در آمریکا برای آزمایش بود.) اسلحه خانه ی اسپرینگ فیلد اسلحه های تی 44 ایی 4 و ایی 5 را به همراه یک نسخه ارتقا یافته از ام 1 گرند برای تست های ارتش فرستاد. در این بین یک اسلحه جالب هم رویت می شد، شرکت آرمالایت اسلحه ی AR 10 را ارائه داده بود. نسخه ارائه شده دارای قنداق و بدنه ای در یک خط فرضی بود، از یک ترمز دهانه یا شعله پوش بسته به دلخواه کاربر استفاده می‌کرد، دارای بدنه تراشکاری شده از یک قطعه آلومینیوم بود، روزنه دید سلاح قابلیت تنظیم در جهت عمودی را داشت و دارای توانایی تنظیم میزان گاز ورودی به تیوب گاز را داشت. نسخه نهایی ارائه شده همچنین دارای بالا بدنه و پایین بدنه بود.

سیستم معروف جداسازی سلاح با خارج کردن 2 پین و دستگیره مسلح سازی معروف فعلی سری AR در بخش بالایی بدنه و روبروی صورت سلاح هم در نسخه نهایی اضافه شد. ای ار 10 به عنوان یک تفنگ نبرد در گلوله 7.62 ناتو بسیار سبک بود. تا جایی که مسئولان در تست ها عنوان کردند این سلاح برترین اسلحه خودکاری هست که تا آن روز در دست گرفته اند. البته ای آر 10 وارد خدمت نشد، در عوض اسلحه ام 14، در واقع همان تی 44 اسپرینگ فیلد، وارد خدمت شد.

ام 14 با گرند شباهت هایی، از لحاظ فنی، داشت اما  دو سلاح دقیقا یکی نبودند. سیستم گازی ام 14 با گرند کاملا فرق داشت، تغییراتی هم در گلنگدن سلاح داده شده بود. سیستم کنترل آتش نیز تفاوت داشت. در ابتدا فرض بر این بود که امکان استفاده بخشی از ماشین آلات تولید گرند برای ام 14 وجود دارد اما خیلی سریع اشتباه بودن این تصور مشخص شد. آمریکایی ها در همین زمان مسلسل چند منظوره ام 60 که بسیار به اف جی 42 آلمانی شباهت داشت را وارد خدمت کردند. در همین بازه زمانی دیگر کشور های ناتو اسلحه های ژ3 و اف ان فال را به عنوان اسلحه سازمانی و مسلسل های اف ان مگ (FN MAG) و ام جی 3 را به عنوان مسلسل های چند منظوره وارد خدمت کرده بودند.
ام 60 و ام 14 وارد خدمت آمریکایی ها شدند و عمر خود را با ورود با جنگ ویتنام آغاز کردند. اولین رویارویی میان آمریکایی ها و نیروهای ویت کنگ درس های خیلی خوبی به آمریکایی ها داد.

ام 14 نسبت به ای کی 47 تایپ 2 و تایپ 56 چینی، کپی مستقیم از ای کی 47 تایپ 3، سنگین تر بود.مهمات 7.62 ناتو نسبت به 7.62*39 سنگین تر بود و نتیجتا سرباز گلوله های کمتری را می‌توانست حمل کند. از لحاظ کنترل پذیری نیز سری ای کی بطور بی تردیدی از ام 14 برتر بودند. البته در ویتنام ام 2هم در دسترس بود. ام 2 در برابر ام 14 فوق العاده سبک‌ و کنترل پذیر تر بود، اما ام 2 از لحاظ قدرت آتش و کشندگی در برابر سری ای کی ضعف داشتند. از همین رو نیاز به سلاحی با توان ام 14 و جرم و ابعاد ام 2 احساس‌ شد. در سال 1957 ارتش درخواستی را به ژنرال ویلارد وایمن (Willard G. Wyman)، مبنی بر نیاز به یک سلاح در کالیبر 223. (5.56 میلی متر) با جرم 6 پوند یا 2.7 کیلوگرم به همراه یک خشاب 20 تیری ، ارسال کرد. سلاح مذکور باید توانایی نفوذ در کلاه خود استاندارد ارتش آمریکا از فاصله 500 یاردی (460 متر) را دارا می بود، سرعت دهانه بایستی در برد های بالا به کمتر از سرعت صوت نرسد و اثر زخمی بهتری نسبت به گلوله 30 کاربین ایجاد کند.

نتیجه منجر به ایجاد یک نسخه کوچکتر از ای ار 10 در کالیبر 223. با عنوان ای ار 15 شد. ای ار 15 برای اولین بار توسط یوجین اشتونر (Eugene Stoner) در فورت بنینگ در می سال 1957 رونمایی شد. مرمی کالیبر 223، ای آر 15 به هنگام برخورد با بدن پایداری و کنترلش را از دست می‌داد و اثر زخمی بسیار بیشتری نسبت به مرمی کالیبر 30 شلیکی از ام 14، که بصورت مستقیم از بدن رد می شد، ایجاد می‌کرد. مرمی کالیبر 223 شلیکی بسیار سبک‌ بود که کنترل پذیری سلاح را بیشتر از می کرد و از طرفی بدلیل فشار کمتر جان سلاح و سرعت کمتر گلنگدن به هنگام مسلح سازی لگد کلی وارد به تیرانداز هم کمتر می شد. مهمات 5.56 در مقایسه با 7.62 ناتو یک سوم جرم داشت و امکان حمل مهمات بیشتر را به سرباز می داد. همچنین طراحی صنعتی بدنه ی ای ار 15 اجازه تولید انبوه و سریع را به تولید کننده می داد. قنداق و محافظ دست نیز از پلیمر ساخته شده بود که باعث کاهش هرچه بیشتر جرم می شد.

در سال 1958 میلادی مجموعه ای از آزمایش ها توسط ارتش بر روی ای آر 15، ام 14 و چند اسلحه دیگر انجام شد، نتایج آزمایش ها نشان داد که اسلحه ی سازمانی باید سبک و کنترل پذیر باشد اما در همین حین اعلام شد که همه ی اسلحه ها بدلیل مسائل لجستیکی باید از یک کالیبر و گلوله استفاده کنند، در نتیجه ادامه تولید و استفاده از ام 14 پیشنهاد شد و ای آر 15 کنار گذاشته شد. در همین زمان نیروی هوایی به ای آر 15 علاقه مند شده بود. 

ژنرال کورتیس لمی (Curtis Lemay) به شخصه بسیار به ای آر 15 علاقه داشت و سعی در خرید آن برای نیروی هوایی داشت. پس از سلسله ای از تست های اولیه دستور خرید 8500 قبضه سلاح ای آر 15 و 8.5 میلیون مهمات 5.56 ساخت رمینگتون داده شد. DARPA، هزار قبضه از ای آر 15 هایی خریداری شده را دریافت کرد و برای آزمایش های بیشتر به ویتنام فرستاد. در تست های ای آر 15 در ویتنام هیچ شکستگی قطعه ای در طی شلیک 80 هزار گلوله گزارش نشد. در تمام تست از 1000 اسلحه تنها 2 قبضه دچار مشکل شدند که با تعویض قطعات  مشکل برطرف شد. 

پس از آزمایش ها ارتش پیشنهاد داد که نیروهای مستقر در ویتنام به ای آر 15 مجهز شوند اما ادمیرال هری فلت (Harry D. Felt) با این پیشنهاد مخالفت کرد. مابین سال‌ 1962 تا 1963 ارتش آمریکا آزمایش های مختلف و بسیاری را بر روی ای آر 15 انجام داد و به کشندگی، دقت و اطمینان پذیری این سلاح پی برد. اما مرکز فرماندهی مواد ارتش ایالات متحده (AMC) معتقد بود که سلاح در برد های بالای 500 یارد دقت، کشندگی و قدرت کمی دارد. در سال 1963 میلادی، نیروهای ویژه ارتش، ماموران سیا در ویتنام و ماموران امنیتی نیروی هوایی درخواستی مبنی بر تایید ای آر 15 به عنوان اسلحه سازمانی را به ارتش دادند. پس از اینکه علاقه ها نسبت به ای آر 15 رو به افزایش بود. سایرس ونس  (Cyrus Vance) مامور شد تا بررسی کند چرا نیروی زمینی ای آر 15 را رد کرده است؟

پس از تحقیقات گسترده، مشخص شد مرکز فرماندهی مواد ارتش آمریکا (AMC) در نتایج آزمایش ها دخالت داشته و نتایج را عوض کرده است. علت اینکار نفوذ شرکت های مهمات سازی برای ادامه ی تولید 7.62 ناتو و جلوگیری از به خطر افتادن بازار بوده است، این تصور وجود داشت که اگر کالیبر 5.56 وارد خدمت بشود.

7.62 ناتو را بطور کامل یا حداقل بصورت گسترده کنار بزند. برای همین با ارائه رشوه و استفاده از فساد سیستم، در نتایج تست ها دخالت صورت گرفته بود تا اوضاع را به نفع ام 14 باشد. در ژانویه سال 1963 میلادی رابرت مک نامارا به این نتیجه رسید که ای آر 15 نسبت به ام 14 برتری محسوسی دارد و دستور توقف خط تولید ام 14 را صادر کرد. در اواخر 1963 میلادی وزارت دفاع تولید انبوه ای آر 15 را برای نیروی هوایی و نیروهای ویژه شروع کرد. همچنین مک نامارا اجازه داده بود که نیروی زمینی آزمایش های مخصوص خود را بر روی ای آر 15 انجام دهد و تغییرات مورد نیاز را برای ورود به نیروی زمینی اعمال کند. 

اولین تغییری که نیروی زمینی اجرا کرد اضافه کردن فوروارد اسیست (Forward assist) به سلاح بود، مکانیزمی که به سرباز اجازه می‌داد در صورت مشکل در تغذیه یا قفل شدن گلنگذن سلاح با فشار دادن دکمه ای در امتداد بدنه به گلنگدن فشار وارد کند و مشکل را برطرف کند. اما نیروی هوایی و نیروهای ویژه ای که نزدیک به 3 سال از ای آر 15 استفاده می‌کردند هیچگاه با چنین مشکلی برخورد نداشتند و اشاره کردند این تغییر تنها باعث خواهد شد جرم، پیچیدگی سلاح افزایش یابد و اطمینان پذیری سلاح کم شود. کلنل هارولد یونت (Harold Yount) مسئول تدارکات ارتش، اشاره کرد که اضافه کردن سیستم فوروارد اسیست پس از توصیه برخی از مقامات ارشد به سلاح اضافه شد و در واقع ارتباطی به مسائل فنی و یا آزمایش ها نداشته است، یکی از علل این کار می تواند این باشد که اسلحه های ام 1 گرند، ام 2 کاربین و ام 14 دارای دستگیره مسلح سازی متصل به گلنگدن بودند و دستگیره همراه با گلندن حرکت می‌کرد که می توانست جهت رفع ایراداتی که بالاتر ذکر شد مفید باشد، حال ای آر 15 دارای دستگیره مسلح سازی جدای از گلنگدن و غیرمتحرک بود به همین دلیل نوعی مکانیزم مشابه در ای آر 15 هم اضافه شد تا دلگرمی وجود داشته باشد. پس از ایجاد تغییرات اسلحه مذکور با عنوان ام 16 بصورت رسمی وارد خدمت شد. ام 16 با همه مشکلاتی که در چندسال اولیه خدمتش داشت توانست تبدیل به یکی از موفق ترین اسلحه های تهاجمی و سازمانی ارتش آمریکا بشود. این سلاح در بازار غیرنظامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و کشورهای بسیاری از این سلاح به عنوان اسلحه سازمانی خود استفاده می کنند . گلوله 5.56 ناتو در حال حاضر یکی از پرتعداد ترین و مهم ترین گلوله های میان رده دنیاست و به عنوان گلوله میان رده اصلی ناتو در خدمت است.

سابقه عملیاتی سلاح:

در ژولای سال 1960 ژنرال کورتیس لمی (Curtis Lemay) با دیدن ای آر 15 خیلی بسیار متاثر شد. او در تابستان سال 1961 به مقام رئیس ستاد نیروی هوایی رسید و دستور خرید 80000 قبضه ای آر 15 را صادر کرد اما ژنرال مکس ول تیلور طی مذاکراتی با جان اف کندی این خرید را لغو کرد. در اکتبر 1961 یک فرمانده ارشد در DARPA، ده قبضه ای آر 15 را جهت آزمایش توسط سربازان به ویتنام جنوبی ارسال کرد. نتایج فوق العاده بود. در سال 1962 بار دیگر 1000 قبضه ای آر 15 به ویتنام فرستاده شد، نتایج همگی، ای آر 15 را به عنوان اسلحه سازمانی ارتش پیشنهاد می دادند.
زخم ایجاد شده بوسیله مرمی 3.6 گرمی 5.56 فوق العاده بود. مرمی بلافاصله پس از برخورد با بدن دچار ناپایداری می شد که به علت نحوه طراحی مرمی و قرار داشتن مرکز صقل در انتها بود. شدت زخم های ایجادی توسط مرمی 3.6 گرمی(ملقب به ام 193) که در ویتنام توسط عکاسان ثبت شده بود تا دهه 80 مخفی نگه داشته می شد.

حال وزارت دفاع و مک نامارا با دو دیدگاه روبرو بودند، در یک سمت گزارش های DAPRA قرار داشت که ای آر 15 را ترجیح می داد و سمت دیگر ارتش بود  که ام 14 را ترجیح می داد. شدت درگیری به حدی بود که جان اف کندی بارها اظهار نگرانی کرده بود. مک نامارا، سایرس ونس (Cyrus VANCE) را مسئول انجام آزمایش هایی میان ای کی ام، ام 14 و ای آر 15 کرد، در جواب آزمایش ها آمده بود که ام 14 برای ارتش آمریکا مناسب ترین گزینه است اما Vance در مورد صحت آزمایش ها شک داشت به همین علت کمیته ای را برای بررسی صحت ماجرا تشکیل داد. در نهایت مشخص شد چندین تن از افراد دخیل در آزمایش ها به ام 14 علاقه شخصی داشته اند. همزمان با این مسائل در سال 1963 اتفاق جالبی افتاد و اولین نشانه های پایان برنامه طولانی و بزرگ SPIW مشخص شد. پیش بینی شده بود برنامه در 1965 به سرانجام برسد و یک اسلحه ی همه جانبه که تمام نیاز های ارتش را برطرف کند در دسترس باشد. اما تا سال 1965 یک فاصله ی 2 ساله بود و تولید ام 14 در 1963 به دستور مک نامارا متوقف شده بود. چه اسلحه ای بهتر از ای آر 15 وجود داشت که این جای خالی 2 ساله با پر کند؟

البته ای آر 15 همچنان برخی مشکلات پایه ای داشت. اما مک نامارا به ارتش اعلام کرد هر تغییری که لازم است را بر روی ای آر 15 ایجاد کنید تا اسلحه در اسرع وقت وارد خدمت شود. ارتش نیز با تعويض دستگیره مسلح سازی مشابه ای ار 10 با دستگیره مسلح سازی که تا امروز می‌بینیم و اضافه کردن فوروارد اسیست به اسلحه دلخواهشان رسیدند. در اینجا یک جدایی رخ می دهد. نیروی هوایی و یوجین اشتونر معتقد بودند اضافه کردن فوروارد اسیست کار غلطی است اما نیروی زمینی ارتش و دیگر قسمت ها طرفدار فوروارد اسیست بودند به همین دلیل در اینجا ما شاهد دو نسخه از سلاح هستیم ام 16 بدون فوروارد اسیست (با عنوان کلت مدل 602) و ام 16 با فوروارد اسیست با نام XM16E1 (با عنوان کلت مدل 603) که در خدمت نیروی زمینی بود. در نوامبر 1963 مک نامارا دستور خرید 80 هزار قبضه ایکس ام 16 ایی 1 را صادر کرد. در مقابل هم ژنرال لمی (Lemay) دستور خرید 19 هزار قبضه ام 16 را صادر کرد. در مارچ 1964 ام 16 وارد خط تولید شد و اولین سری سلاح به تعداد 2129 قبضه در همان سال و 57240 قبضه دیگر در سال بعد تحویل ارتش شد. در سال 1964 مشخص شد که شرکت DuPont توانایی تولید انبوه پیشران (باروت) IMR 4475 را ندارد. در همین زمان شرکت Olien Mathieson پیشرانی قوی تر و ارزان‌تر با عنوان WC 846 را به ارتش ارائه کرد که سرعت دهانه سلاح را به 3300 فوت بر ثانیه (1000 متر بر ثانیه) می‌رساند اما بدلیل متفاوت بودن جنس و نوع ساخت با پیشران اصلی، اسلحه را سریعتر کثیف می‌کرد و رسوب خیلی سریعتر سلاح را می‌گرفت در نتیجه مشکلات اطمینان پذیری برای ام 16 آغاز شد. (البته اگر سلاح بصورت مرتب و درست تمیز میشد این مشکل کمتر نمود پیدا می‌کرد.)

در سال 1965 میلادی ارتش دست به تحویل ایکس ام 16 ایی 1 بدون تحویل کیت تمیز کاری زد. زیرا شرکت کلت به نحوی تبلیغ کرده بود که بدلیل مواد بکار رفته در ام 16، این سلاح دیگر نیازی به تمیز کردن ندارد. تمیز کاری با مواد ناصحیح مانند بنزین، حشره کش یا آب هم به مشکلات سلاح می افزود. چند ماه بعد گزارش هایی از گیر شدید سلاح رسید. اصلی ترین مشکل هم ناتوانی در استخراج پوکه از جان سلاح توسط زه کش گلنگدن بود. پس از آنکه چندین بار اجساد سربازان کشته شده در کنار اسلحه های گیر کرده شان پیدا شد، تحقیقاتی توسط کنگره برای پیدا شدن مشکل آغاز شد.

«هنگامی که ما به محل مورد نظر رفتیم 72 نفر بودیم و پس از درگیری و به هنگام بازگشت 19 نفر بودیم. باور کنین یا نه اسلحه های خودمون مارو کشتن تمام کشته ها در حالی پیدا شدن که داشتن گیر اسلحشون رو برطرف می کردن»

بخشی از خاطرات یک سرباز در ویتنام

در فوریه 1967 نسخه ارتقا یافته ایکس ام 16 ایی 1 با عنوان ام 16 ای 1 تولید شد.
اسلحه جدید دارای ابزار تمیز کاری جدید و جان لوله کروم کاری شده برای کاهش رسوب و کمک به استخراج پوکه بود. همچنین روغن و روان کننده های مخصوصی به همراه سلاح به سربازان تحویل داده می‌شد. یک کتابچه آموزشی جهت آموزش چگونگی نحوه نگهداری و تمیزکازی سلاح به شکل کامیک نیز به  سربازان داده می شد، همه این کارها باعث کاهش فوق العاده گزارش‌های ناشی از گیر کردن سلاح شد. در سال 1969 سرانجام ام 16 ای 1، ام 14 را کنار زد و تبدیل به اسلحه سازمانی ارتش آمریکا شد. (البته باید اشاره شود که همچنان تا آخرین سال‌های ویتنام از ام 14 در نیروی زمینی استفاده می شد و امروزه نیز از این سلاح به عنوان اسلحه تیرانداز ماهر استفاده می شود. همچنین در سال 1970 و پس از کشمکش های بسیار پیشران (باروت) جدید با نام WC 844 تولید و وارد خدمت شد تا نسبت به نمونه قبلی کثیفی و رسوب کمتری در سلاح ایجاد کند.

نکاتی در مورد طراحی و دیگر بخش های سلاح:

مکانیزم مسلح سازی: خانواده ای آر 15 و ام 16 از سیستمی تحت عنوان برخورد مستقیم گاز (DI) برای تامین نیروی مسلح سازی و آزادسازی گلنگدن استفاده می‌کنند. بدین شکل که انتهای لوله دارای ساختمانی با عنوان پورت گاز میباشد که گازهای داغ حاصل از انفجار پیشران را به درون یک تیوب منتقل می‌کند، گازها از تیوب می‌گذرند و مستقیم وارد سیستم داخلی گلنگدن می‌شوند. بطور ساده در ای آر 15 حامل گلنگدن (یا به عبارتی خود گلنگدن) نقش پیستون گاز را نیز دارد. گاز باروت پس از ورود به گلنگدن ناچار است قسمت انتهایی گلنگدن را به عقب هل بدهد. درهمین حین این حرکت رو به عقب از طریق یه پین به حرکتی چرخشی تبدیل می‌شود و سر گلنگدن را که بوسیله 7 خار در جان سلاح قفل شده است می چرخاند. این چرخش و عقب روی تا جایی ادامه دارد که گلنگدن آزاد شود. پس از آن گاز های باروت از طریق چند سوراخ در بدنه گلنگدن به سمت بیرون هدایت می شوند و عمل مسلح سازی آغاز می شود. این سیستم جرم بسیار کمتری نسبت به سیستم های عادی دارد که نکته مثبتی می باشد. در این سیستم بر خلاف سیستم های دارای پیستون گاز (علی الخصوص پیستون کورس بلند) لگد سلاح بسیار متمایل تر و کمتر است زیرا سیستم ای آر 15 در مقایسه با پلتفرم ای کی میزان انرژی کمتری را به گلنگدن و اجزای داخل فلاح وارد می‌کند. (این خاصیت ذاتی سیستم های پیستون کورس بلند است که با انرژی بسیار بیشتر از حد مورد نیاز مسلح می‌شوند و باقی مانده نیروی اضافی را به تیرانداز منتقل می‌کنند.) در سمت مقابل برای شرایط تیراندازی های طولانی مدت، استفاده از انواع مختلف مهمات با کیفیت های متفاوت و رسیدگی کمتر به سلاح، یک سیستم پیستون کورس بلند (در این مقایسه ای کی) بسیار مناسب تر و بهتر است. در شرایط بد محیطی هر دو سلاح عملکرد خوبی دارند اما یک اصل همیشگی در اسلحه های انفرادی وجود دارد و هیچگاه تغییر نمی‌کند. مادامی که عوامل خارجی راه خودشان را به درون سلاح پیدا نکرده اند، مشکلی برای سلاح شما ایجاد نمی شود.
ای آر 15 بدلیل طراحی بسته و وکیوم شده ای که دارد عوامل خارجی اعم از گل و لای، گرد و خاک و آب را از درون سلاح بیرون نگه می‌دارد که باعث بقای بیشتر این سلاح در میدان می شود.

دقت و برد عملی در میدان نبرد:

اسلحه ای آر 15 بدلایل متعددی همچون گلوله ی 5.56 و مکانیزم داخلی دقت بالایی را ارائه می‌کند. مسیر حرکت صاف مرمی 5.56 اجازه هدف قرار دادن دقیق اهداف انسانی را در شرایط نبرد تا برد 300 متر می‌دهد. مهمات نوین تر ام 855 که همزمان با ام 16 ای 2 در سال 1982 وارد خدمت شد، نسبت به مهمات قدیمی تر ام 193 دارای دقت و برد بیشتری است به طوری که امکان تیراندازی تا برد 600 متر را به تیرانداز می‌دهد. (البته در شرایط نبرد برد بهینه نهایت 300 متر هست.)

سربازان آمریکایی در فلوجه عراق به همراه اسلحه های ام 16 ای 4 و سایت های اپتیکی ساخت ACOG توانستند صدها شلیک به سر (هدشات) موفق داشته باشند به نحوی که خبرنگاران بدلیل شباهت بالای زخم ها به یکدیگر، گمان کردند کشته ها بصورت دسته جمعی تیرباران شده اند. مهمات جدیدتر ام 855 ای 1 نسبت به دو نمونه قبلی از دقت و برد بیشتری برخودار است به نحوی که با مهمات جدید تمام شلیک ها در برد 600 متری در یک مربع به ضلع 8 اینچ قرار می‌گیرد که دقت بالایی می باشد. مهمات اولیه ای که برای ام 16 توسعه یافت مهمات ام 193 بود که یک مرمی 3.56 گرمی را از لوله 20 اینچی ام 16 ای 1 با سرعت 880 متر بر ثانیه پرتاب می‌کرد. این سرعت اجازه می‌داد تا روکش نازک مرمی تا برد 100 متری با برخورد با هر مانعی متلاشی و به صدها و هزاران ترکش ریز و درشت تبدیل شود  و به همراه هسته سربی اصلی مرمی زخم های ریز و درشتی را در بدن قربانی ایجاد کند. البته با افزایش برد به 200 متر و افت سرعت مرمی از 760 متر بر ثانیه این توانایی ترکش زایی از بین می رود. به عبارت دیگر اثر زخمی گلوله 5.56 با برد و محل برخورد مرمی اثر مستقیم دارد. در سال 1982 میلادی و همزمان با ورود ام 16 ای 2، مهمات جدید تر ام 855 با مرمی سنگین تر، دارای هسته استیل، انرژی و سرعت بالاتر نیز وارد خدمت شد.

اگرچه مهمات جدید از توانایی نفوذ در جلیقه های ضد گلوله نرم مورد استفاده توسط سربازان شوروی برخوردار بود اما اثر زخمی و توانایی ترکش زایی کمتری نسبت به ام 193 داشت. به علت توانایی کمتر در کشندگی، معمولا سربازان آمریکایی بجای یک گلوله، سه گلوله به قسمت های حیاتی هدف شلیک می‌کردند. توانایی ترکش زایی و کشندگی مهمات جدید با استفاده در لوله کوتاه 14.5 اینچی، ام 4 کاربین کمتر هم شد. لوله کوتاه تر سرعت دهانه را کاهش می داد و اثرات زخمی را کمتر می‌کرد. به همین علت برخی نیروها به استفاده از ام 16 ای 4 با لوله کامل 20 اینچی برای بدست آوردن نهایت دقت و کشندگی مهمات ام 855 ادامه دادند. 

تحقیقات ارتش در سال 2003 نشان داد که کشندگی کمتر مهمات ام 855 چندان اهمیتی ندارد و در صورت شلیک به سر یا سینه هدف شانسی برای زنده ماندن ندارد، بخش عظیمی از علل کاهش کشندگی شلیک به دست و پاها یا اندام غیرحیاتی بود که در ترکیب با اثر زخمی ضعیف تر مهمات ام 855، به هدف شانس بالایی برای زنده ماندن می داد. در سال 2006 مطالعات جدید نشان داد 20 درصد از سربازانی که از ام 4 استفاده می‌کنند نیاز به کشندگی و قدرت بیشتری دارند. در ژوئن 2010، مهمات جدیدتر ام 855 ای 1 به سربازان خط مقدم تحویل داده شد تا نتایج بررسی شود. ام 855 ای 1 نهایت قدرت و ارتقای مهمات 5.56 است، این مهمات بهترین دقت، نفوذ، کشندگی و ترکش زایی را به کاربر ارائه می‌دهد. همچنین مرمی به نحوی طراحی شده است که کاهش یا افزایش طول لوله اثری بر کشندگی مرمی نگذارد. (البته مشخصا در لوله 20 اینچی نتایج بهتر است اما مانند قبل تفاوت فاحش نیست.) پس از تست های سال 2010 ارتش آمریکا مهمات ام 855 ای 1 را بطور گسترده تر در اختیار نیروهایش قرار داد.

در مارچ 1970 میلادی، آمریکا به دیگر کشورهای عضو ناتو پیشنهاد کرد تا گلوله 5.56 را وارد خدمت کنند. این پیشنهاد باعث تغییر نگرش ارتش های بزرگ دنیا در مورد کالیبر های سازمانیشان شد. از اواسط دهه 70 میلادی ارتش های ناتو به دنبال یک اسلحه تهاجمی مشابه با ام 16 در کالیبر 5.56 بودند. در سال 1977 میلادی مجموعه آزمایش هایی برای طراحی یک نمونه قابل قبول از گلوله 5.56 آغاز شد. آمریکایی ها مهمات ام 193 را پیشنهاد دادند اما بدلی توانایی کم نفوذ در جلیقه های ضد گلوله و برخی مسائل دیگر رد شد. در نهایت مهمات اس اس 109 (SS109) بلژیکی به عنوان بهترین گلوله با کد استانداردسازی شده (STANAG 4172) وارد خدمت شد. آمریکایی ها نیز مهمات جدید را در سال 1982 با نام ام 855 که پیشتر معرفی کردیم تولید کردند. در اکتبر سال 1980 پیش نویس استانداردسازی بین کشور های عضو ناتو امضا شد. (STANAG 4179) این مسئله اجازه می‌داد خشاب ها و مهمات های مورد استفاده یکسان سازی و بین نیروها به راحتی جابجا شوند. خشاب استاندارد ناتو (STANAG Magazine) با خشاب اولیه توسعه یافته برای ام 16 شباهت بسیاری دارد، بسیاری از اعضای ناتو اسلحه هایی را خریده یا توسعه داده اند که توانایی استفاده از این نوع خشاب ها را دارد. البته هیچوقت خشاب مذکور بصورت کامل در ناتو مورد استفاده قرار نگرفت. 

ام 16 های در خدمت ناتو همگی توانایی شلیک نارنجک تفنگی 22 میلی متری را دارند. برای پرتاب نارنجک امکان استفاده از مهمات گازی یا حتی مهمات جنگی  می باشد.

ریل استاندارد تجهیزات جانبی ناتو با کد (STANAG 4694) یا ریل پیکاتینی با کد (STANAG 2324) هردو می‌توانند بر روی ام 16  نصب می‌شوند. شکل کلی این ریل ها برآمدگی هایی با مقطع تی (T) شکل می باشد که بین هر برآمدگی یک جاخالی قرار دارد و کاربر برای نصب هرگونه وسیله جانبی که می‌خواهد، وسیله را از سر یا ته ریل بصورت کشویی وارد می‌کند و سپس آن را با سفت کردن یک پیچ یا اهرم (بسته به نمونه های مختلف فرق می کند) نقطه دلخواه سفت و محکم می‌کند. امروزه انواع و اقسام تجهیزات از دوربین ها، سایت های حرارتی و دید در شب، سایت های رفلکس، هولوگرافیک و رد دات، قبضه کمکی (Foregrip)، چراغ قوه، لیزر، سرنيزه، نارنجک انداز، شاتگان و... را می‌توان بر روی این ریل ها نصب نمود.

ام 16 و مدل‌هایش در 15 کشور عضو ناتو به علاوه 80 کشور دیگر به عنوان اسلحه سازمانی در خدمت هستند که بعد از سری ای کی (AK) به عنوان پرتعداد ترین اسلحه تهاجمی مورد استفاده در دنیا شناخته می‌شود.

خانواده تسلیحات ام 16:

ام 16:

اولین نسخه تولیدی که توسط نیروی هوایی وارد خدمت شد. قنداق سلاح توانایی ذخیره سازی بسته تمیزکاری را داشت. این نسخه دارای شعله افکن داک بیل (dukbill) است و فوروارد اسیست ندارد. دارای حالت های تیراندازی نیم خودکار و خودکار در کنار ضامن است. سلاح دارای گلنگدن کروم کاری شده بود. لوله سلاح دارای نرخ خان گذاری 1 بر 12 اینچ بود. نیروی هوایی تا سال 2001 از ام 16 استفاده کرد تا اینکه تمام ام 16 ها به استاندارد ای 2 ارتقا پیدا کردند.
همچنین نیروهای اس ای اس (SAS) انگلیسی از ام 16 در جنگ فالکلند استفاده کردند.

ایکس ام ایی 16 1 و ام 16 ای 1(کلت 603):

ایکس ام 16 ایی 1 در واقع همان ام 16 با سیستم فوروارد اسیست بود. در قسمت های قبل تر به مشکلات این نسخه و ارتقایاتی که بر روی ایکس ام 16 ایی 1 اجرا شد پرداختیم. نسخه ارتقا یافته ایکس ام 16، با عنوان ام 16 ای 1 شناخته می‌شود که بین سال‌های 1967 و 1982 تولید می شد. ام 16 ای 1 در نقش آموزشی تا دهه اول قرن 21 میلادی استفاده می‌شد و امروزه بطور کامل از خدمت آمریکا خارج شده است. البته این سلاح همچنان در چندین کشور به عنوان اسلحه سازمانی مورد استفاده است.

از تغییرات اعمال شده بر روی ایکس ام 16 ایی 1 می توان به تغییرات اجزای درونی گلنگدن جهت جلوگیری از نصب اشتباه، کروم کاری اجزای درونی، تعبیه محفظه ای در قنداق جهت نگهداری بسته تمیزکاری، ایجاد دیواره ای اطراف دکمه رهاکننده خشاب و چندی دیگر اشاره کرد.

ام 16 ای 2:

اولین بار درخواست برای یک نمونه ارتقا یافته از ام 16 ای 1 توسط نیروهای مارینز در سال 1979 بر اساس تجارب ویتنام و کمبود های ام 16 ای 1 به ارتش داده شد. در نهایت در سال 1983 نسخه جدید با نام ام 16 ای 2 وارد خدمت مارینز و در سال 1986 وارد خدمت کل ارتش شد. تغییرات از نسخه ای 1 به ای 2 بسیار گسترده بود. همزمان با ورود مهمات جدیدتر ام 855 (در ناتو با کد STANAG 4172) نرخ خان گذاری لوله از 1:12 به 1:7 اینچ تغییر کرد. همچنین بخش بیرونی لوله سلاح در جلوی مگسک ضخیم تر و سنگین تر ساخته شد تا توانایی آتش مداوم بدون آسیب به لوله فراهم شود. البته دیگر قسمت های لوله مشابه ام 16 ای 1 باقی ماند تا توانایی نصب نارنجک انداز ام 230 فراهم شود. مهمات جدیدتر مرمی سنگین تری داشت و باعث می‌شد سرعت دهانه سلاح کمی افت داشته باشد به همین علت روزنه دید سلاح و نحوه ی محاسبات بالستیک دستگاه نشانه روی اصلاح شد. روزنه دید جدید علاوه بر امکان تنظیم بصورت عمودی (تنظیم برد سلاح) توانایی تنظیم بصورت افقی را نیز به کاربر ارائه می کرد. علاوه بر اینان منحرف کننده پوکه (Case Deflector) به ای 2 اضافه شد تا تیراندازی برای چپ دست ها آسان‌تر شود. جعبه ماشه سلاح نیز اصلاح شد و بجای حالت خودکار در ای 1، حالت 3 تیر به سلاح اضافه شد. این تغییر بدین علت بود که سربازان تازه کار در شرایط پر اضطراب بدون توجه به محیط اطراف دست خود را بر روی ماشه قرار می‌دادند و گلوله ها را بدون نشانه روی شلیک می‌کردند. به همین دلیل حالت محدود 3 تیر قرار داده شد تا از این مسئله جلوگیری شود. محافظ دست نیز از شکل قدیمی مثلثی به دایره تغییر کرد تا گرفتن و نگه داشتن آن آسان‌تر شود همچنین استحکام آن بیشتر و روش نصب نیز آسان‌تر شد. قنداق جدید نسبت به ای 1 حدود 16 میلی متر طولانی تر، قوی تر، محکم تر و با کیفیت تر بود که بدلیل پیشرفت فناوری تولید پلیمر نسبت به دهه 50 و 60 میلادی بود. همچنین انتهای قنداق دارای برجستگی هایی برای قرار گرفتن راحت تر و آسانتر قنداق در شانه بود. قبضه تپانچه ای ای 2 نسبت به ای 1 مستحکم تر بود و نگه داشتن آن آسانتر و راحت تر بود. بسیاری از این تغییرات قابل اجرایی شدن بر روی نمونه قدیمی تر 1 را نیز دارند. مدل استاندارد ای 2 دارای برگه ناظم آتش ضامن/نیم خودکار/3 تیر بود. یک نسخه دیگر از ای 2 با عنوان مدل 708 (M16A2 Enhanced) نیز برای برخی کشورها ساخته شد که علاوه بر سه حالت بالا دارای حالت خودکار نیز بودند. ام 16 ای 2 امروزه در آمریکا بصورت محدود برای اهداف آموزشی و در دیگر نقاط دنیا بصورت گسترده در حال استفاده می باشد.

ام 16 ای 3:

همان ام 16 ای 2 با جعبه ماشه ام 16 ای 1 می باشد که دارای حالات ضامن/نیم خودکار/خودکار میباشد. بصورت بسیار محدود توسط آمریکا استفاده می‌شود. از لحاظ داخلی کاملا با ام 16 ای 2 شباهت دارد.

ام 16 ای 4:

نسل چهارم از خانواده ام 16 که به استاندارد های نوین امروزی شباهت بسیار بیشتری دارد. سلاح بجای دستگیره حمل قدیمی، دارای یک ریل پیکاتینی برای نصب دستگاه های نشانه روی می باشد. البته قابلیت نصب و جداسازی دستگیره حمل بر روی ام 16 ای 4 نیز وجود دارد. روزنه نشانه روی بر خلاف ای 2 صرفا تا 600 متر قابلیت تنظیم برد دارد. (روزنه دید ای 2 تا 800 متر قابلیت تنظیم داشت.) نسخه ی تولید فابریک نشنال با حالات تیراندازی، ضامن/نیم خودکار/3 تیر تبدیل به اسلحه سازمانی مارینز شده است. نسخه ارتش همچنین به محافظ دست دارای ریل پیکاتینی چهار جهته ساخت شرکت Knight's Armament برای نصب انواع تجهیزات جانبی مجهز می باشد.

در سال 2015 امکان ایجاد تغییرات ارزان اما موثر بر روی ام 16 ای 4 های در خدمت داده شد:

1- تعویض شعله پوش قفس پرنده با یک ترمز دهانه برای کاهش لگد و فراهم شدن امکان شلیک های پیاپی و دقیق تر

2- تغییر لوله عادی سلاح با یک لوله ی سنگین تر یا معلق (Free float) برای افزایش دقت از 4.5MOA به 2MOA

3- تغییر مشبک سایت اپتیکی سلاح از حالت وی شکل به یک نیم دایره با یک نقطه در میان آن.

4- اضافه کردن دکمه رهاساز گلنگدن به هر دو طرف به منظور دو طرفه کردن (ambidextrous) بیشتر سلاح.

همچنین در سال 2014 اجازه نصب قنداق های جدیدتر قابل تنظیم بجای قنداق های قدیمی تر و ثابت داده شد. در سال 2016 نیروهای مارینز تصمیم گرفتند از ام 4 کاربین استفاده کنند و در سپتامبر همان سال بطور کامل ام 16 ای 4 از خطوط مقدم جمع آوری شد و امروزه صرفا برای آموزش و نیروهای غیررزمی مورد استفاده قرار می گیرد .

ام 4 کاربین (M4 Carbine):

اسلحه سازمانی فعلی ارتش آمریکا (اگر M7 را در نظر نگیریم.) که بسیار به ام 16 ای 2 شباهت دارد.
آزمایش های اين سلاح با نمونه ای از ام 16 ای 1 لوله کوتاه ( با طول لوله 14.5 اینچ) و اسلحه ایکس ام 4 (XM4) در سال 1989 آغاز شد و در سال 1991 اسلحه جدید با نام ام 4 وارد خدمت شد. ام 4 دارای حالات تیراندازی ضامن/نیم خودکار/3 تیر میباشد. در سال 1994 نمونه جدیدتر سلاح با نام ام 4 ای 1 وارد خدمت شد که بجای حالت 3 تیر دارای توانایی شلیک خودکار بود. لوله سلاح برای فراهم آوردن توانایی آتش مستمر و از دست ندادن دقت، سنگین تر و ضخیم تر ساخته شد. همچنین چکاندن ماشه بسیار آسان‌تر و بهتر شده بود.

کپی های خارجی و نسخه های دیگر ام 16:

مارک 18 با بدنه درگیری نزدیک (MK 18 CQBR):

نسخه ای از ام 4 کاربین با لوله 10.3 اینچی برای درگیری های نزدیک و یا نیروهایی که توانایی حمل اسلحه های دیگر را ندارند.

سی 7 و 8 (C7/8): 

اسلحه سازمانی ارتش کانادا که تلفیقی از ام 16 ای 2 و چند نسخه آزمایشی از ام 16 ای 1 می باشد. این سلاح توسط کلت کانادا تولید می‌شود. سی 7 نسخه لوله بلند و سازمانی و سی 8 نسخه لوله کوتاه سلاح می باشد. اسلحه مجهز به ریل پیکاتینی برای نصب سایت های اپتیکی میباشد. این سلاح علاوه بر کانادا، اسلحه سازمانی نروژ و هلند نیز می‌باشد.

ام 231 (FPW):

اسلحه ای نچندان مشابه با ام 16 که برای شلیک از دریچه های آتش خودروی رزمی ام 2 برادلی طراحی شده است. سلاح بر خلاف ام 16 از حالت گلنگدن باز (Open Bolt) شلیک می کند در نتیجه جعبه ماشه و سیستم کنترل آتش کاملا متفاوتی دارد. نرخ اتش سلاح 1200 گلوله بر دقیقه است. اسلحه سایت نشانه روی و قنداق ندارد. (البته نسخه های اولیه داشت که مشخص شد تاثیر خاصی ندارد.) برگه ناظم آتش آیت سلاح فقط دارای حالات ضامن/خودکار می باشد. سیستم دریافت و کنترل لگد و فنر سلاح نیز کاملا با ام 16 متفاوت است.

خانواده اسلحه های سی کیو نورینکو (Cq Norinco):

کپی بدون لیسانس از ام 16 ای 1 با کیفیتی به مراتب پایین تر و طبعا قیمتی کمتر که توسط نورینکو چین تولید می شود. اصلی ترین روش تشخیص سی کیو جدای از شماره سریال و نشانه های بر روی بدنه سلاح، دسته هفت تیری (Revolver) شکل سلاح و محافظ دست و لوله متفاوت آن است.

اسلحه S5.56 (صیاد):

کپی ایران از سی کیو نورینکو که توسط وزارت دفاع در دو مدل با نرخ خان گذاری های مختلف برای پایدارسازی مهمات مختلف 5.56 تولید شده است.

خیبر 2002 (Kh 2002):

اسلحه ای پس خشاب (Bullpup) با مکانیزم و تجهیزات داخلی صیاد (سی کیو نورینکو) که قرار بر تبدیل شدن به اسلحه استاندارد ارتش را داشت اما از سرنوشتش اطلاعاتی در دسترس نیست.

ام 16 اس 1 (M16S1):

تولید تحت لیسانس سنگاپور از ام 16 ای 1 که به عنوان اسلحه سازمانی ارتش این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. (توسط شرکت ST Kinetics تولید می‌شود.) این سلاح در حال جایگزینی با تفنگ تهاجمی SAR 21 می باشد.

ام اس اس آر (MSSR):

نسخه تک تیرانداز از ام 16 که توسط نیروهای فیلیپینی به عنوان اصلی ترین اسلحه تک‌ تیرانداز این کشور استفاده می‌شود.

اسلحه تهاجمی عملیات ویژه (SOAR):

یک تفنگ لوله کوتاه تهاجمی ساخته شده برای نیروهای ویژه ی فیلیپینی که از سال 2004 در خدمت این کشور است.

ام 4 وک 47(Wac 47):

اوکراین در سال 2017 از این سلاح رونمایی کرد. این سلاح یک ام 4 کاربین در کالیبر 7.62 (7.62*39) می باشد و توانایی استفاده از خشاب های عادی 7.62 خانواده ای کی را نیز دارد.